روش سنجش الایزا (ELISA) روشی است که میزان نشانگر مورد نظر را در نمونه مشخص می‌کند. نشانگر می‌تواند یک آنتی بادی، یک هورمون، یک پپتید و یا یک پروتئین باشد. اندازه‌گیری یک مارکر خاص با استفاده از روش مبتنی بر ELISA می‌تواند بسیار سودمند باشد که در مقایسه با یک روش کیفی یا نیمه کمی مانند Western blotting سریع تر، بسیار حساس، با کارایی بالا، تجدید پذیر و انعطاف‌پذیر است و توانایی تجزیه و تحلیل انواع مختلف نمونه‌ها را داراست.
اجزای ضروری ELISA سه‌گانه هستند: یک آنتی‌ژن برای شناسایی، یک آنتی‌بادی خاص برای این آنتی‌ژن و یک سیستم برای اندازه‌گیری مقدار آنتی ژن در یک نمونه خاص. جزء مهمی از تشخیص و اندازه گیری مبتنی بر ELISA، مشخص کردن تعامل بین نشانگر مورد نظر و آنتی‌بادی است. آزمون الایزا شامل آزمون‌های حساس، خاص و قابل اعتماد برای نشانگرهای مربوط به پروتئین بیوپسی، پاسخ شوک گرما، التهاب و پاسخ ایمنی، استرس اکسیداتیو، مسیرهای سیگنالینگ، هورمون‌های استروئیدی و پپتیدی را شامل می‌شود. در ادامه روش‌های مختلف الایزا جهت تعیین روش مناسب برای هر سنجش بررسی شده است.
Direct ELISA :
این روش الایزا در ابتدا توسط Perlmann و Engvall توسعه داده شد. سطح صفحه به طور مستقیم با نمونه پوشش داده شده است. آنتی‌بادی حاوی آنزیم اندازه‌گیری اضافه شده و انکوباسیون به وسیله شست‌وشو دنبال می‌شود تا آنتی‌بادی‌های منتصل نشده را از محیط خارج کند. سپس سوبسترا مناسب به محیط اضافه می‌شود و یک سیگنال به طور مستقیم با مقدار آنتی‌ژن در نمونه تولید می‌گردد. این ارتباط را می‌توان برای استخراج غلظت آنتی‌ژن در یک نمونه ناشناخته و از یک منحنی استاندارد استفاده کرد. این روش برای تعیین مقدار آنتی‌ژن‌های با وزن مولکولی بالا مناسب است و به عنوان ساده‌ترین نوع ELISA محسوب می‌شود. مراحل در این روش کاهش یافته است و سریع‌تر انجام می‌گیرند. آنتی‌بادی ثانویه در این روش حذف شده و هزینه کمتری دارد.
Indirect ELISA :
این روش یک فرایند اتصال دو مرحله‌ای است که شامل استفاده از یک آنتی‌بادی اولیه و یک آنتی‌بادی ثانویه برچسب‌دار شده است. در این روش، آنتی‌بادی اولیه به ته چاهک پوشش داده شده و با آنتی‌ژن انکوبه می‌شود. سپس، آنتی بادی ثانویه برچسب‌دار که آنتی‌بادی اولیه را تشخیص می‌دهد، اضافه می‌گردد. این آنتی‌بادی ثانویه اغلب یک آنتی‌بادی ضدمیکروبی پلی‌کلونال است. طیف گسترده‌ای از آنتی‌بادی‌های ثانویه برچسب‌دار به راحتی در دسترس هستند. سپس یک سوبسترا برای تولید یک تقویت سیگنال افزوده می‌شود. این روش معمولا برای تشخیص عفونت توسط باکتری، ویروس یا انگل و اندازه‌گیری آنتی‌بادی‌ها علیه آنتی‌ژن خارجی استفاده می‌شود. تشخیص غیرمستقیم ELISA چند منظوره است، زیرا مارکرهای متفاوت می‌توانند با همان آنتی‌بادی اولیه استفاده شوند. از آنجایی که بیش از یک آنتی‌بادی علامت گذاری شده می‌تواند در هر هدف انتهایی تثبیت شود، ELISA غیرمستقیم به عنوان روشی بسیار حساس و انعطاف پذیرتر از ELISA مستقیم محسوب می‌شود. با این حال، واکنش متقابل و یک سیگنال غیر اختصاصی ممکن است با آنتی‌بادی ثانویه رخ دهد.
روش‌های مختلف الایزا را بشناسیم ( قسمت دوم )
منابع:
Lassen, L.B., Gregersen, E., Isager, A.K., Betzer, C., Kofoed, R.H. and Jensen, P.H., 2018. ELISA method to detect α-synuclein oligomers in cell and animal models. PloS one, 13(4), p.e0196056.
Zhu, F.F., Peng, J., Huang, Z., Hu, L.M., Zhang, G.G., Liu, D.F., Xing, K.Y., Zhang, K.Y. and Lai, W.H., 2018. Specific colorimetric ELISA method based on DNA hybridization reaction and non–crosslinking gold nanoparticles aggregation for the detection of amantadine. Food chemistry, 257, pp.382-387.
