فلورسانس اسپکتروسکوپی (اسپکتروفلوریمتری یا فلوریمتری) نوعی اسپکتروسکوپی الکترومغناطیسی است که خاصیت فلورسانس را در نمونه‌های مورد مطالعه، بررسی می‌نماید. در این تکنیک از یک اشعه نورانی با شدت مشخص، برای تحریک الکترون‌ها استفاده می‌شود. در نتیجه الکترون‌ها به سطوح بالاتر انرژی منتقل می‌گردند. محدوده طيف الكترومغناطيس می‌تواند از اشعه ماوراء بنفش تا امواج راديويي باشد.مقدار نور جذب شده توسط محلول، تابع قوانين Beer وLambert است و از رابطه A=e lc محاسبه ميشود.
فلوریمتریک یکی از روش‌هاي مختلفی‌ست كه مي‌تواند انرژي بدست آمده در اثر جذب را که يك مولكول رها می‌نمايد بررسي كند. وقتي دفع انرژي به صورت انتشار امواج و در جهات مختلف صورت گيرد اين پديده را فتولومينانس مي‌گويند. لومینسانس فرآیندی است که در آن ماده از حالت برانگیخته به حالت پایه آمده و انرژی خود را به صورت تابش آزاد می‌کند که شامل فتولومينانس و شیمیولومينانس می‌باشد. دو پديده مهم در فتولومينانس، فسفرسانس و فلورسانس است. اندازه گیری لومینسانس تابش یافته از ماده می‌تواند منجر به کسب اطلاعات تجزیه‌ای از کل سامانه گردد. برای این منظور طیف‌سنج‌های (Spectrometers) لومینسانس طراحی و به کارگرفته می‌شوند. كه اين دو پديده را از اندازه‌گيري مدت زمان حالت برانگيخته‌شدنشان می‌شناسند، كه پديده فسفرسانس بيشتر از فلورسانس مي‌باشد.اما از نظر تجزيه فلورسانس مهم‌تر از فسفرسانس بوده و تاييد بيشتري خواهد شد. به كمك اندازه‌گيري شدت فلورسانس غلظت‌هاي بسيار كم از اجسام آلي و معدني را مي‌توان اندازه گرفت. اگر زمان نشر نور بين5–10 تا 8- 10ثانيه، باشد فلورسانس و اگر از 4–10 ثانيه بيشتر باشد فسفرسانس مي‌گويند، حساسيت روش فلورسانس بيشتر از روش جذبي است و مي‌توان غلظت‌هاي بسيار كم حدود ppm (چند قسمت در ميليون) يا 10/1 ppm را اندازه گرفت ولي كاربرد فلوريمتر كمتر از روش‌هاي جذبي است چون اجسامي كه قادر به توليد فلورسانس باشند كم هستند. تنها نانومواد و ترکیبات مولکولی خاصی قادر به نشر لومینسانس می‌باشند. برخی ترکیبات معدنی، آلی و بعضی کمپلکس‌های آلی فلزی گونه‌های مولکولی فعال در پدیده لومینسانس می‌باشند. فرآیند تابش لومینسانس در این ترکیبات می‌تواند جهت بررسی سیستم و یا اندازه‌گیری غلظت مورد استفاده قرار گیرد. همچنین این ترکیبات در بسیاری از موارد به عنوان نشانه (Label) جهت نشان‌دار کردن مولکول‌ها یا ذرات شیمیایی دیگر به کار می‌روند. با این روش می‌توان بسیاری از سامانه‌هایی را که به طور عادی در لومینسانس غیرفعال‌اند، مورد مطالعه و کاربرد قرار داد.
از دو پديده فلورسانس و فسفرسانس در تجربه كمي و كيفي استفاده مي‌كنندكه استفاده فلورسانس در روش كمي بيشتر است. فلورسانس با غلظت های بسيار كم (مقادير جزئي از غلظت رابطه خطي دارد) كاربرد دارد لذا می‌توانيم براي تعيين غلظت استفاده كنيم(FµC). در فلورسانس وقتي منبع نور را خاموش مي كنيم، نشر نور از جسم قطع ميشود ولي در فسفرسانس بعد از خاموش كردن منبع هنوز هم جسم نور ساطع مي كند از نظر دقت روش، دقت فلورسانس خيلي بيشتر از UV است ولي كاربرد آن كمتر از اسپكتروسكوپي ماوراء بنفش است.زيرا تعداد داروهاي داراي فلورسانس خيلي كم است. تنها بعضي داروها مثل بربرين (آلكالوييد زرشك)، مورفين و… فلورسانس دارند. در حالي كه اكثر داروهاجذب UV دارند. در بعضي مواقع مي‌توان براي موادي كه خود فلورسانس ندارند،از آنها مشتقي تهيه كرد و بعد فلورسانس آن مشتق را اندازه گيري كرد.
کاربرد هایش در شیمی / بیوشیمی، پزشکی، نظارت بر محیط زیست می باشد. به طور گسترده ای توسط صنایع لبنی به منظور بررسی اینکه آیا پاستوریزاسیون موفق بوده است یا نه ، Fluorophos استفاده می شود. این کار با استفاده از یک معرف که اسید فسفریک فلوئورسازه را توسط آلکالن فسفاتاز در شیر ، هیدرولیز می کند انجام می شود.
دو نوع اساسی از فلوریمتر ها از وجود دارند که عبارت اند از : فلوریمتر فیلتری و اسپکترو فلوریمتر. تفاوت میان این دو نحوه ی انتخاب طول موج نور تابشی است. فلوریمتر فیلتری از فیلتر استفاده می کند در حالی که یک اسپکتروفلوریمتر از مونوکروماتورهای گریتینگ استفاده می‌کند. فیلتر فلوریمترها اغلب خریداری‌شده یا ساخته شده در هزینه‌های پایین با حساسیت کمتر از اسپکتروفلوریمترها هستند.
برای انجام آزمایش به کدام روش نیاز دارم؛ فلوریمتریک یا کالریمتریک؟! (قسمت دوم)
منابع:
1. محسن بهپور، مهشید گلستانه، ابراهیم هنرمند، “طیف سنجی لومینسانس“، چاپ اول. تهران: انتشارات جاودانه،جنگل، (1387)
2. http://www.cellmigration.org/resource/imaging/imaging_approaches_correlation_microscopy.shtml
